Γιάννης Ρίτσος: Σβήνω τον ίσκιο ολόκληρο με τούτο το χρυσό μολύβι
Εργοβιογραφία, ανθολογία, απαγγελία
Εισαγωγή: Χρύσα Προκοπάκη. Διανεμήθηκε δωρεάν μαζί με την εφημερίδα “Η Καθημερινή της Κυριακής” στις 4.5.2014.
Περιέχει: CD “Ο Ρίτσος διαβάζει Ρίτσο”.
Από τις Εκδόσεις ΚΕΔΡΟΣ, κυκλοφορούν τα εξής βιβλία του Γιάννη Ρίτσου:
ΠΟΙΗΜΑΤΑ, ΤΟΜΟΣ Α’ (1930-1942)
Στον τόμο περιλαμβάνονται οι συλλογές:
Τρακτέρ (1930-1934)
Πυραμίδες (1930-1935)
Ωδές στην Κωστή Παλαμά
Επιτάφιος (1936)
Το τραγούδι της αδελφής μου (1936-1937)
Εαρινή συμφωνία (1937-1938)
Το εμβατήριο του ωκεανού (1939-1940)
Παλιά μαζούρκα σε ρυθμό βροχής (1942)
Δοκιμασία (1935-1943)
Σημειώσεις στα περιθώρια του χρόνου (1938-1941)
Η τελευταία Π. Α. Εκατονταετία (1942)
ΠΟΙΗΜΑΤΑ, ΤΟΜΟΣ Β’ (1941-1958)
Ζει η απουσία λοιπόν, μαζί μας ή και μόνη της, τη ζωή της,
χειρονομεί αδιόρατα, σωπαίνει, φθείρεται, γερνάει
σαν ύπαρξη σωστή, με το βουβό χαμόγελο που ρυτιδώνει λίγο λίγο
το στόμα και τα μάτια, με το χρόνο το δικό μας μετρημένη,
χάνοντας χρώματα, πληθαίνοντας τη σκιά της –
ζει και γερνάει μαζί μας και χάνεται μαζί μας, κι απομένει σε ό,τι αφήνουμε.
Και πρέπει να προσέχουμε την κάθε κίνηση και σκέψη μας και λέξη
γιατί, για ό,τι γίνεται κείνο που λείπει,
φέρουμε τώρα, εμείς μονάχα, ακέρια την ευθύνη.
Απόσπασμα από το ποίημα . ΙΧ ., από την ποιητική συλλογή «Σχήμα της απουσίας» που περιλαμβάνεται στα «Ποιήματα – τόμος Β΄», Κέδρος, 1961
ΠΟΙΗΜΑΤΑ, ΤΟΜΟΣ Γ’ (1939-1960)
Στον τόμο περιλαμβάνονται οι συλλογές:
Σφυρίγματα τραίνων (1939-1954)
Προσχέδια (1954-1960)
Γενική δοκιμή (1956-1959)
Αποχαιρετισμός (1957)
Ο τελευταίος κι ο πρώτος του Λίντιτσε (1960)
Η γέφυρα (1959)
Ασκήσεις (1950-1960)
Παράρτημα (1959-1960)
Είναι ορισμένοι στίχοι – κάποτε ολόκληρα ποιήματα –
που μήτε εγώ δεν ξέρω τι σημαίνουν. Αυτό που δεν ξέρω
ακόμη με κρατάει. Κι εσύ έχεις δίκιο να ρωτάς. Μη με ρωτάς.
Δεν ξέρω σου λέω.
Δύο παράλληλα φώτα απ’ το ίδιο κέντρο.
Ο ήχος του νερού που πέφτει, το χειμώνα, απ’ το ξεχειλισμένο λούκι
ή ο ήχος μιας σταγόνας καθώς πέφτει
από ‘να τριαντάφυλλο στον ποτισμένο κήπο
αργά αργά ένα ανοιξιάτικο απόβραδο
σαν το λυγμό του πουλιού. Δεν ξέρω
τι σημαίνει αυτός ο ήχος˙ ωστόσο εγώ τον παραδέχομαι.
Τ’ άλλα που ξέρω στα εξηγώ. Δεν το αμελώ.
Όμως κι αυτά προσθέτουν στη ζωή μας.
Κοιτούσα όπως κοιμότανε, το γόνατο της να γωνιάζει το σεντόνι –
Δεν ήταν μόνο ο έρωτας. Αυτή η γωνία
ήταν η κορυφογραμμή τη τρυφερότητας, και το άρωμα
του σεντονιού, της πάστρας και της άνοιξης συμπλήρωναν
εκείνο το ανεξήγητο που ζήτησα, άσκοπα και πάλι, να στο εξηγήσω.
Τίτλος ποιήματος: Αναγκαία εξήγηση, από την ποιητική συλλογή «Ασκήσεις» η οποία περιλαμβάνεται στα «Ποιήματα – τόμος Γ΄», Κέδρος, 1964
ΠΟΙΗΜΑΤΑ, ΤΟΜΟΣ Δ’ (1938-1971)
Στον τόμο περιλαμβάνονται οι συλλογές:
Στίχοι από σκισμένα ποιήματα (1938-1952)
Θερινό φροντιστήριο (1953-1964)
Μικρό αφιέρωμα (1960-1965)
Νύξεις (1970)
Ο οδηγός του ασανσέρ (1958)
Ο φαροφύλακας (1958)
Η ώρα των ποιμένων (1962-1971)
Δελφοί (1961-1962)
Κάτοψη (1971)
Το χορικό των σφουγγαράδων (1960)
Τειρεσίας (1964-1971)
Ο αφανισμός της Μήλος (1969)
ΠΟΙΗΜΑΤΑ, ΤΟΜΟΣ Ε’, ΤΑ ΕΠΙΚΑΙΡΙΚΑ (1945-1969)
Στον τόμο περιλαμβάνονται οι συλλογές:
Οι γειτονιές του κόσμου (1949-1951)
Το υστερόγραφο της δόξας (1945)
Ο άνθρωπος με το γαρύφαλλο (1952)
Θρήνος του Μάη (1963)
Ο μαύρος Άγιος (1961)
Ημερολόγια εξορίας (1948-1950)
Πέτρινος χρόνος (1949)
Η αρχιτεκτονική των δέντρων (1958)
Άνθρωποι και τοπία (1958)
Μαντατοφόρες (1967-1969)
ΠΟΙΗΜΑΤΑ, ΤΟΜΟΣ ΣΤ’, ΤΕΤΑΡΤΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ (1956-1972)
Στον τόμο περιλαμβάνονται οι συλλογές:
Το παράθυρο
Χειμερινή διαύγεια
Χρονικό
Η Σονάτα του Σεληνόφωτος
Αγαμέμνων
Ορέστης
Το νεκρό σπίτι
Η επιστροφή της Ιφιγένειας
Κάτω απ’ τον ίσκιο του βουνού
Χρυσόθεμις
Περσεφόνη
Ισμήνη
Αίας
Φιλοκτήτης
Η Ελένη
Φαίδρα
Όταν έρχεται ο ξένος
ΠΟΙΗΜΑΤΑ, ΤΟΜΟΣ Ζ’, ΓΙΓΝΕΣΘΑΙ (1970-1977)
Στον τόμο περιλαμβάνονται οι συλλογές:
Το δίχτυ (1970)
Κωδωνοστάσιο (1972)
Γκραγκάντα (1972)
Βολιδοσκόπος (1973)
Ημερολόγιο μιας βδομάδας (1973)
Η πύλη (1973-1974)
Τροχονόμος (1974-1975)
Τοιχοκολλητής (1974-1975)
Μονεμβασιώτισσες (1975)
Φανοστάτες (1976)
Το σώμα και το αίμα (1976)
Το τερατώδες αριστούργημα (1977)
ΠΟΙΗΜΑΤΑ, ΤΟΜΟΣ Η’, ΕΠΙΝΙΚΙΑ (1977-1983)
Στον τόμο περιλαμβάνονται οι συλλογές:
Διαφάνεια (1977-1978)
Φρυκτωρία (1978-1979)
Εντευκτήριο (1979-1981)
Ευδιόμετρο (1980-1981)
Ο σκοινοβάτης και η σελήνη (1982)
Αγιασθήτω (1983)
ΠΟΙΗΜΑΤΑ, ΤΟΜΟΣ Θ’ (1958-1967)
Στον τόμο περιλαμβάνονται οι συλλογές:
Οι γερόντισσες κι η θάλασσα. Χορικό (1958)
Ένας πίνακας με μικρές πινελιές (1959)
Χρωματικές λεπτομέρειες (1960)
Μοναχικά σχέδια (1962)
Όστραβα (1962)
Η Μπρατισλάβα είναι ο έρωτας (1962)
Το δέντρο της φυλακής και οι γυναίκες. Χορικό (1962)
12 ποιήματα για τον Καβάφη (1963)
Μαρτυρίες. Σειρά Πρώτη (1957-1963)
Μαρτυρίες. Σειρά Δεύτερη (1964-1965)
Μαρτυρίες. Σειρά Τρίτη (1961-1967)
Αρχαίο φρούριο (1966)
Ταναγραίες (1967)
ΠΟΙΗΜΑΤΑ, ΤΟΜΟΣ Ι’ (1963-1972)
Στον τόμο περιλαμβάνονται οι συλλογές:
Επαναλήψεις, Σειρά Πρώτη (1963-1965)
Επαναλήψεις, Σειρά Δεύτερη (1968)
Επαναλήψεις, Σειρά Τρίτη (1969)
Πέτρες (1968)
Κιγκλίδωμα (1968-1969)
Δεκαοχτώ λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας (1968-1970)
Χειρονομίες (1969-1970)
Διάδρομος και σκάλα (1970)
Ο τοίχος μέσα στον καθρέφτη (1967-1971)
Θυρωρείο (1971)
Πάροδος (1971-1972)
ΠΟΙΗΜΑΤΑ, ΤΟΜΟΣ ΙΑ’ (1972-1974)
ΠΟΙΗΜΑΤΑ, ΤΟΜΟΣ ΙΒ’ (1975-1976)
Στον τόμο περιλαμβάνονται οι συλλογές:
Το μακρινό (1975)
Τζαμόπορτα (1975)
Λαθρεπιβάτης (1975)
Κέρματα τηλεφώνου. Σειρά Πρώτη (1975)
Κέρματα τηλεφώνου. Σειρά Δεύτερη (1975)
Κέρματα τηλεφώνου. Σειρά Τρίτη (1975)
Το ρόπτρο (1976)
Μετάγγιση (1976)
Λοιπόν; (1976)
Μονοβασιά (1974-1976)
ΠΟΙΗΜΑΤΑ, ΤΟΜΟΣ ΙΓ’ (1976-1977)
Στον τόμο περιλαμβάνονται οι συλλογές:
Ο εξαδάχτυλος (1976)
Αναλόγιο (1976)
Πριν και μετά (1976)
Αργότερα (1977)
Χειροποίητα (1977)
Καθώς νυχτώνει (1977)
Μικρό αγιολόγιο μηνός Αυγούστου (1977)
Λαχνοί (1977)
ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΤΟΜΟΣ ΙΔ’ (1977-1980) (δεμένο)
Στον τόμο περιλαμβάνονται οι συλλογές:
Στίχοι από σκισμένα ποιήματα (1938-1952)
Θερινό φροντιστήριο (1953-1964)
Μικρό αφιέρωμα (1960-1965)
Νύξεις (1970)
Ο οδηγός του ασανσέρ (1958)
Ο φαροφύλακας (1958)
Η ώρα των ποιμένων (1962-1971)
Δελφοί (1961-1962)
Κάτοψη (1971)
Το χορικό των σφουγγαράδων (1960)
Τειρεσίας (1964-1971)
Ο αφανισμός της Μήλος (1969)
ΠΟΙΗΜΑΤΑ, ΤΟΜΟΣ ΙΔ’ (1977-1980)
Στον τόμο περιλαμβάνονται οι συλλογές:
Κάποτε (1977)
Πήλος (1978)
Μικρή είσοδος (1978)
Αντικαταστάσεις (1978)
Ο κόσμος είναι ένας (1978)
Δωμάτια μετ’ εμποδίων ( 1978-1979)
Άξαφνα (1979)
Έφυγαν (1979-1980)
Εισπνοές (1980)
Ίσκιοι πουλιών (1980)
Το άγαλμα στη βροχή (1980)
ΓΡΑΦΗ ΤΥΦΛΟΥ
Πώς είχε πυκνώσει ο αέρας απ’ τις μυρωδιές των μύρτων
κι απ’ τους πρησμένους ατμούς. Κι αυτός, κλεισμένος κιόλας
μέσα στο δίχτυ, βλέποντας ψηλά το παράθυρο. Στο θαμπό τζάμι
σχεδιασμένο το λευκό καμπαναριό. Το σκοινί της καμπάνας,
πιθανόν κρατημένο απ’ το μεγάλο αόρατο χέρι,
δονήθηκε άξαφνα κι αντήχησε δοξαστικός ο άτμητος ήχος
ανάμεσα στις λάμψεις των σπαθιών και στα σπασμένα κατάρτια
απ’ τα καράβια της επιστροφής. Το ξέρεις – ψιθύρισε – εκείνο
που επιζεί του θανάτου σου είναι αυτό που στερήθηκες στη ζωή σου.
ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ Τ’ ΟΥΡΑΝΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ
3χ111 ΤΡΙΣΤΙΧΑ
Άδειο το σπίτι. Τα παράθυρα κλειστά.
Γυμνή, παλλόμενη, απλωμένη στο κρεβάτι
Η απουσία του σώματός σου
ΑΡΓΑ, ΠΟΛΥ ΑΡΓΑ ΜΕΣΑ ΣΤΗ ΝΥΧΤΑ
Αποχαιρετιστήρια χρώματα των δειλινών. Καιρός να ετοιμάσεις
τις τρεις βαλίτσες – τα βιβλία, τα χαρτιά, τα πουκάμισα –
και μην ξεχάσεις εκείνο το ρόδινο φόρεμα που τόσο σου πήγαινε
παρ’ ότι το χειμώνα δε θα το φορέσεις. Εγώ,
τις λίγες μέρες που μας μένουν ακόμη, θα ξανακοιτάξω
τους στίχους που έγραψα Ιούλιο κι Αύγουστο
αν και φοβάμαι πως τίποτα δεν πρόσθεσα, μάλλον
πως έχω αφαιρέσει πολλά, καθώς ανάμεσα τους διαφαίνεται
η σκοτεινή υποψία πως αυτό το καλοκαίρι
με τα τζιτζίκια του, τα δέντρα του, τη θάλασσά του,
με τα σφυρίγματα των πλοίων του στα ένδοξα λιογέρματα,
με τις βαρκάδες του στο φεγγαρόφωτο κάτω απ’ τα μπαλκονάκια
και με την υποκριτική ευσπλαχνία του, θα ‘ναι το τελευταίο.
ΑΠΟΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ. ΟΙ ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΩΡΕΣ ΤΟΥ ΓΡΗΓΟΡΗ ΑΥΞΕΝΤΙΟΥ ΜΕΣ ΣΤΗ ΦΛΕΓΟΜΕΝΗ ΣΠΗΛΙΑ
ΓΚΡΑΓΚΑΝΤΑ
…εκεί που φτιάχνουν τα μεγάλα φέρετρα για να χωρούν
και τα φτερά σου.
ΔΕΚΑΟΧΤΩ ΛΙΑΝΟΤΡΑΓΟΥΔΑ ΤΗΣ ΠΙΚΡΗΣ ΠΑΤΡΙΔΑΣ
Τη Ρωμιοσύνη μην την κλαις – εκεί που πάει να σκύψει
με το σουγιά στο κόκαλο, με το λουρί στο σβέρκο,
Να τη, πετιέται αποξαρχής κι αντρειεύει και θεριεύει
και καμακώνει το θεριό με το καμάκι του ήλιου
ΕΙΚΟΝΟΣΤΑΣΙΟ ΑΝΩΝΥΜΩΝ ΑΓΙΩΝ – 2. ΤΙ ΠΑΡΑΞΕΝΑ ΠΡΑΜΑΤΑ
ΕΙΚΟΝΟΣΤΑΣΙΟ ΑΝΩΝΥΜΩΝ ΑΓΙΩΝ – 3. ΜΕ ΤΟ ΣΚΟΥΝΤΗΜΑ ΤΟΥ ΑΓΚΩΝΑ
ΕΙΚΟΝΟΣΤΑΣΙΟ ΑΝΩΝΥΜΩΝ ΑΓΙΩΝ – 4. ΙΣΩΣ ΝΑ ‘ΝΑΙ ΚΙ ΕΤΣΙ
ΕΙΚΟΝΟΣΤΑΣΙΟ ΑΝΩΝΥΜΩΝ ΑΓΙΩΝ – 5. Ο ΓΕΡΟΝΤΑΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΧΑΡΤΑΪΤΟΥΣ
ΕΙΚΟΝΟΣΤΑΣΙΟ ΑΝΩΝΥΜΩΝ ΑΓΙΩΝ – 6. ΟΧΙ ΜΟΝΑΧΑ ΓΙΑ ΣΕΝΑ
ΕΙΚΟΝΟΣΤΑΣΙΟ ΑΝΩΝΥΜΩΝ ΑΓΙΩΝ – 7. ΣΦΡΑΓΙΣΜΕΝΑ Μ’ ΕΝΑ ΧΑΜΟΓΕΛΟ
ΕΙΚΟΝΟΣΤΑΣΙΟ ΑΝΩΝΥΜΩΝ ΑΓΙΩΝ – 8. ΛΙΓΟΣΤΕΥΟΥΝ ΟΙ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
ΕΙΚΟΝΟΣΤΑΣΙΟ ΑΝΩΝΥΜΩΝ ΑΓΙΩΝ – 9. Ο ΑΡΙΟΣΤΟΣ ΑΡΝΕΙΤΑΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΑΓΙΟΣ
ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ
Γιε μου, στ’ αδέρφια σου τραβώ και σμίγω την οργή μου,
σου πήρα το ντουφέκι σου˙ κοιμήσου, εσύ, πουλί μου.
Η ΚΥΡΑ ΤΩΝ ΑΜΠΕΛΙΩΝ
…Κυρά των Αμπελιών, πώς να κρατήσουμε στους ώμους μας τόσο ουρανό
πώς να κρατήσουμε τόση σιωπή μ’ όλα τα μυστικά των δέντρων;
Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΠΡΟ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΕΚΑΤΟΝΤΑΕΤΙΑ
ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΑ ΕΞΟΡΙΑΣ
Όλα ξεχάστηκαν πριν ειπωθούν.
Κι η σιωπή δεν είναι καταφύγιο.
ΙΤΑΛΙΚΟ ΤΡΙΠΤΥΧΟ: ΜΕΤΑΓΓΙΣΗ. Ο ΚΟΣΜΟΣ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑΣ. ΤΟ ΑΓΑΛΜΑ ΣΤΗ ΒΡΟΧΗ
ΚΑΠΝΙΣΜΕΝΟ ΤΣΟΥΚΑΛΙ
Και να, αδελφέ μου, που μάθαμε να κουβεντιάζουμε
ήσυχα ήσυχα κι απλά.
Καταλαβαινόμαστε τώρα – δε χρειάζονται περισσότερα.
Κι αύριο λέω θα γίνουμε ακόμα πιο απλοί
θα βρούμε αυτά τα λόγια που παίρνουν το ίδιο βάρος
σ’ όλες τις καρδιές, σ’ όλα τα χείλη
έτσι να λέμε πια τα σύκα: σύκα, και τη σκάφη: σκάφη,
κι έτσι που να χαμογελάνε οι άλλοι και να λένε:
«τέτοια ποιήματα σου φτιάχνουμε εκατό την ώρα». Αυτό θέλουμε κι εμείς.
Γιατί εμείς, δεν τραγουδάμε για να ξεχωρίσουμε, αδελφέ μου,
απ’ τον κόσμο
εμείς τραγουδάμε για να σμίξουμε τον κόσμο.
ΜΕΛΕΤΗΜΑΤΑ: ΜΑΓΙΑΚΟΒΣΚΗ – ΧΙΚΜΕΤ – ΕΡΕΝΜΠΟΥΡΓΚ – ΕΛΥΑΡ – «ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ» – «ΘΥΡΩΡΕΙΟ»
ΜΙΑ ΠΥΓΟΛΑΜΠΙΔΑ ΦΩΤΙΖΕΙ ΤΗ ΝΥΧΤΑ
ΟΙ ΓΕΙΤΟΝΙΕΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ
«Σκέψου η ζωή να τραβάει το δρόμο της, και συ να λείπεις,
να ‘ρχονται οι Άνοιξες με πολλά διάπλατα παράθυρα, και συ να λείπεις,
να ‘ρχονται τα κορίτσια στα παγκάκια του κήπου με χρωματιστά φορέματα,
και συ να λείπεις,
οι νέοι να κολυμπάνε το μεσημέρι, και συ να λείπεις,
ένα ανθισμένο δέντρο να σκύβει στο νερό,
πολλές σημαίες ν’ ανεμίζουν στα μπαλκόνια,
ν’ ανεβαίνει μια παρέλαση στην οδό Σταδίου,
χιλιάδες κόσμος κρατώντας στα χέρια του κόκκινες σημαίες,
κρατώντας επιτέλους τα όνειρά του μέσα στα χέρια του,
να λένε δυνατά τη λέξη σύντροφος, και συ να λείπεις,
ύστερα ένα κλειδί να στρίβει – η κάμαρα να ‘ναι σκοτεινή
δυο στόματα να φιλιούνται στον ίσκιο, και συ να λείπεις,
σκέψου δυο χέρια να σφίγγονται, και σένανε να σου λείπουν τα χέρια,
δυο κορμιά να παίρνονται, και συ να κοιμάσαι κάτου απ’ το χώμα,
και τα κουμπιά του σακακιού σου ν’ αντέχουν πιότερο από σένα
κάτου απ’ το χώμα,
κι η σφαίρα η σφηνωμένη στην καρδιά σου να μη λιώνει,
όταν η καρδιά σου, που τόσο αγάπησε τον κόσμο, θα ‘χει λιώσει».
Τότε ο Πέτρος πήρε το λόγο
κι είπε με τη βαθειά του τη φωνή:
«Να λείπεις – δεν είναι τίποτα να λείπεις˙
αν έχεις λείψει για ό,τι πρέπει,
θάσαι για πάντα μέσα σ’ όλα εκείνα
που γι’ αυτά έχεις λείψει,
θάσαι για πάντα
μέσα σ’ όλο τον κόσμο».
ΟΝΕΙΡΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΝΟΥ ΜΕΣΗΜΕΡΙΟΥ
Το Όνειρο καλοκαιρινού μεσημεριού είναι ένα λυρικό ποίημα που αναφέρεται στα παιδικά χρόνια. Ένα αφιέρωμα στα νιάτα, στη χαρά και στην ελευθερία.
ΟΡΕΣΤΗΣ
Ανέτοιμος, ναι˙ – δεν το μπορώ˙ μου λείπει η αναλογία
εκείνη η απαραίτητη με το τοπίο, την ώρα, με τα πράγματα
και με τα γεγονότα˙ – όχι λιγοψυχία, – ανέτοιμος
μπροστά στο κατώφλι της πράξης, ολότελα ξένος
μπροστά στον προορισμό που οι άλλοι μού έταξαν. Πώς γίνεται
οι άλλοι να ορίζουν λίγο λίγο τη μοίρα μας, να μας την επιβάλλουν
κι εμείς να το δεχόμαστε; Πώς γίνεται μ’ ελάχιστα νήματα
κάποιων δικών μας στιγμών να μας υφαίνουν
ολόκληρο το χρόνο μας, τραχύ και σκοτεινόν, ριγμένον
σαν καλύπτρα απ’ το κεφάλι ως τα πόδια μας, σκεπάζοντας
ολόκληρο το πρόσωπό μας και τα χέρια μας, όπου αποθέσανε
ένα άγνωστο μαχαίρι – ολότελα άγνωστο – και να φωτίζει
με τη σκληρή του λάμψη ένα τοπίο, όχι δικό μας, –
αυτό το γνωρίζω: όχι δικό μας. Και πώς γίνεται
να το αποδέχεται η δική μας μοίρα, ν’ αποσύρεται
και να κοιτάει σαν ξένη εμάς τους ίδιους και την ξένη μοίρα μας,
μουγκή, αυστηρή, παραιτημένη, αμέτοχη,
ούτε με το ύφος καν μιας μεγαλοψυχίας ή στωικότητας,
χωρίς τουλάχιστο να εξαφανίζεται, χωρίς να πεθαίνει,
να μείνουμε έρμαιο έστω μιας αλλότριας μοίρας,
αλλά μιας μόνον – όχι δίβουλοι και μοιρασμένοι. Να την, που μένει
εκεί, σαν νυσταγμένη˙ – το ‘να της μάτι κλειστό και τ’ άλλο διεσταλμένο,
αφήνοντάς μας να τη βλέπουμε που μας παρατηρεί και διακρίνει
το αιώνιο μας ταλάντευμα, χωρίς επιδοκιμασία ή αποδοκιμασία.
ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ Τ’ ΟΥΡΑΝΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ
Εικονογράφηση: Τζένη Δρόσου
Σύντομα ποιήματα, με απρόοπτους ρυθμούς και ρίμες. Παιχνιδίσματα της ποίησης σ’ έναν κόσμο χαρούμενο ή λυπημένο, φωτεινό, για μικρούς και μεγάλους. Χαρισμένα στο Φωτούλη και στην Έρη.
ΠΕΤΡΕΣ. ΕΠΑΝΑΛΗΨΕΙΣ. ΚΙΓΚΛΙΔΩΜΑ
ΠΕΤΡΙΝΟΣ ΧΡΟΝΟΣ. ΜΑΚΡΟΝΗΣΙΩΤΙΚΑ
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ
Αυτά τα δέντρα δε βολεύονται με λιγότερο ουρανό,
αυτές οι πέτρες δε βολεύονται κάτου απ’ τα ξένα βήματα,
αυτά τα πρόσωπα δε βολεύονται παρά μόνο στον ήλιο,
αυτές οι καρδιές δε βολεύονται παρά μόνο στο δίκιο.
…
Όταν σφίγγουν το χέρι ο ήλιος είναι βέβαιος για τον κόσμο,
όταν χαμογελάνε ένα μικρό χελιδόνι φεύγει μέσ’ απ’ τ’ άγρια γένια τους,
όταν κοιμούνται δώδεκα άστρα πέφτουν απ’ τις άδειες τσέπες τους,
όταν σκοτώνονται η ζωή τραβάει την ανηφόρα με σημαίες και με ταμπούρλα.
ΤΟ ΔΕΝΤΡΟ ΤΗΣ ΦΥΛΑΚΗΣ ΚΑΙ ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ (ΧΟΡΙΚΟ)
ΤΟ ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ ΤΗΣ ΔΟΞΑΣ, ΑΡΗΣ ΒΕΛΟΥΧΙΩΤΗΣ
ΥΜΝΟΣ ΚΑΙ ΘΡΗΝΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
ΧΑΡΤΙΝΑ
Τούτο το φως
το μόνο
πάνω ψηλά στο βουνό,
το ανέβασαν οι σκοτωμένοι.
Δεν το θυμάσαι;
Η ΣΟΝΑΤΑ ΤΟΥ ΣΕΛΗΝΟΦΩΤΟΣ
Το ξέρω πως καθένας μονάχος πορεύεται στον έρωτα,
μονάχος στη δόξα και στο θάνατο.
Το ξέρω. Το δοκίμασα. Δεν ωφελεί.
Άφησε με να ‘ρθω μαζί σου.
ΤΑ ΕΡΩΤΙΚΑ
…Ούτε απόψε πανσέληνος.
Ένα κομμάτι λείπει.
Το φιλί σου.
…Τα ποιήματα που έζησα στο σώμα σου σωπαίνοντας,
θα μου ζητήσουν, κάποτε, όταν φύγεις, τη φωνή τους.
Όμως εγώ δε θα ‘χω πια φωνή να τα μιλήσω.
Γιατί εσύ συνήθιζες πάντα να περπατάς γυμνόποδη στις κάμαρες,
κι ύστερα μαζευόσουν στο κρεβάτι
ένα κουβάρι πούπουλα, μετάξι κι άγρια φλόγα.
Σταύρωνες τα χέρια σου γύρω στα γόνατά σου,
αφήνοντας προκλητικά προτεταμένα τα σκονισμένα σου ρόδινα πέλματα.
Να με θυμάσαι – μου ‘λεγες – έτσι˙
έτσι να με θυμάσαι με τα λερωμένα πόδια μου˙
με τα μαλλιά μου ριγμένα στα μάτια μου – γιατί έτσι βαθύτερα σε βλέπω.
Λοιπόν, πώς να ‘χω πια τη φωνή.
Ποτέ της η Ποίηση δεν περπάτησε έτσι
κάτω από τις πάλλευκες ανθισμένες μηλιές κανενός Παραδείσου.
################
Από τις Εκδόσεις ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ κυκλοφορεί το βιβλίο ΣΥΝΤΡΟΦΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ
Από το ΕΚΕΒΙ κυκλοφορεί η κασετίνα «Διάδρομος και σκάλα. Ποιήματα του Γιάννη Ρίτσου, διαβάζει ο ίδιος»
Ένα σπάνιο ηχητικό ντοκουμέντο με τη φωνή του «ποιητή της Ρωμιοσύνης» κυκλοφορεί με επιμέλεια του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ), στο πλαίσιο των επετειακών εκδηλώσεων για τον εορτασμό των εκατό χρόνων από τη γέννηση Γιάννη Ρίτσου.
= = = = = = = = = = = = = = = = = = = = =
ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ
‘Ονειρα με χαρταετούς και περιστέρια (ΦΕΡΕ’Υ’ΝΤΟΥΝ ΦΑΡΙΑΝΤ, 1988)
Εγώ, η μητέρα μου κι ο κόσμος (ΝΤΟΡΑ ΓΚΑΜΠΕ, 1965)
Ένα βιβλίο χωρισμένο σε δυο μέρη. Στο πρώτο μέρος ένα κοριτσάκι μιλάει για τον κόσμο που το περιβάλλει. Και τα λόγια του, απλά γεμάτα ευαισθησία και λυρισμό, δείχνουν την αγάπη που πλημμυρίζει την καρδιά του.
Η γκρινιάρα κατσίκα (ΑΛΕΞΗΣ ΤΟΛΣΤΟΪ, 1976)
Μια συλλογή από 20 λαϊκά ρωσικά παραμύθια, με ήρωες τα ζώα και με περιεχόμενο διασκεδαστικό, έξυπνο και διδακτικό. Η ελεύθερη απόδοση του Ρίτσου με τον εσωτερικό ποιητικό της ρυθμό δίνει μια παιχνιδιάρικη γοητεία σ’ αυτά τα παραμύθια.
ΠΟΙΗΜΑΤΑ (ΒΛΑΝΤΙΜΙΡ ΜΑΓΙΑΚΟΒΣΚΗ)-Πρόλογος Γιάννης Ρίτσος (2003)
Ποιήματα ΑΤΤΙΛΑ ΓΙΟΖΕΦ (1963)
ΣΕΡΓΚΕΙ ΓΕΣΕΝΙΝ, ΠΟΙΗΜΑΤΑ (1981)
ΝΑΖΙΜ ΧΙΚΜΕΤ, ΠΟΙΗΜΑΤΑ (1966)