Με δέος και συναίσθηση θρησκευτικής ευλάβειας, παίρνω το λόγο -και πιστεύω θα με συγχωρούσε ο ποιητής- να γράψω δυο λόγια για τον μεγάλο μας ποιητή. Αλλά θα το κάνω. Όταν ο Ρίτσος μετέφρασε τον Μαγιακόφσκι, στην εισαγωγή έλεγε ότι για να κάνεις κριτική σε κάποιον σαν τον Μαγιακόφσκι, θα πρέπει να είσαι δάσκαλός του. Κι ότι αυτός δεν ήταν. Κι όμως …Τον συνάντησα στα εφηβικά μου χρόνια . Η πρώτη εντύπωση που μου προξένησε, ήταν ζεστή και οικεία. Το χαμόγελό του καθώς μου έγραφε τη διεύθυνσή του -με εκείνα τα βυζαντινά γράμματα – για να του στείλω τότε δικά μου ποιήματα -φανέρωνε έναν άνθρωπο που εξέπεμπε μια ηρεμία και μια αρχοντιά ταπεινή. Μέσα απ’ όλα αυτά που είχε περάσει στη ζωή του , διέκρινα μια στοχαστική και ήρεμη σοφία γεμάτη ευγένεια και καλοσύνη .Τον άκουσα να απαγγέλλει εκείνη την ημέρα στην εκδήλωση που διοργανώθηκε προς τιμήν του. Καρφίτσα δεν έπεφτε στο σινεμά. Ανάσα δεν ακουγόταν όταν η βαθιά και χρωματική φωνή του , μας απάγγειλε : <<Δε χρειάζεται να θυμηθείς. Το ξέρουμε. Όλα τα μονοπάτια βγάζουνε στα Ψηλαλώνια. Ο αγέρας είναι αψύς εκει πάνου.>> Συνέπαιρνε την ψυχή μου σαν να άκουγα ένα εμβατήριο κι ήμουνα έτοιμος να πολεμήσω με όλες μου τις δυνάμεις για τα μεγάλα ιδανικά σαν απλός στρατιώτης του ωραίου, του μεγάλου και του αληθινού. Ο Ρίτσος είχε όραμα. Σε κάθε γλυκοχάραμα, σε κάθε ανατολή, ο Ρίτσος έφερνε αυτή τη ζεστασιά και το φως του ήλιου , την ομορφιά της πλάσης και αυτή την νέα μέρα που ξεκινούσε με προσδοκίες, ελπίδες, χτυποκάρδια σαν να είναι το καθημερινό ψωμί μας .Είναι αγγελιοφόρος χαρμόσυνων μηνυμάτων. Είναι ο απόστολος μιας νέας αυγής που έχει αρχίσει να ξεμυτίζει . Θα τον πω απόστολο των εθνών και της οικουμένης. Με την πένα του , τα ποιήματά του γίνονται προκηρύξεις που ταξιδεύουν σε όλο τον κόσμο και σε πολλές γλώσσες. Γυρίζει τον κόσμο ο λόγος του και ξυπνάει ναρκωμένες συνειδήσεις. Είναι επικός. Είναι λυρικός. Είναι γνώστης της ανθρώπινης ψυχής. Καταλαβαίνει και παίρνει τον πόνο του ανθρώπου και τον γνωστοποιεί σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της οικουμένης. Μα ξέρει και να του δίνει κουράγιο. Η τρυφερότητα είναι μια άλλη του αρετή. Δίνει αξία στα πιο μικρά πράγματα γιατί πιστεύει πως σ’ αυτά βρίσκεται όλη η αξία της ζωής. Και πώς πίσω απ’ αυτά τα μικρά πράγματα , πίσω απ’ αυτές τις λέξεις , θα τον βρούμε. Ο Ρίτσος ζωντανεύει ένα φύλλο δέντρου, ένα αποτσίγαρο σβησμένο, ένα μυρμήγκι, ένα κουμπί που πρέπει να ράψεις με την επιμέλεια ενός μαθητευόμενου. Όλα έχουνε ψυχή σ’ αυτόν τον κόσμο. Ως κι οι πέτρες , που δε βολεύονται κάτω απ’ τα ξένα βήματα.
Ο Ρίτσος σού δείχνει καθαρά το δρόμο .Ποιος είναι ο δρόμος για τη λευτεριά του ανθρώπου; Ένας και μόνο ένας. Και χρειάζεται να παλέψεις ώσπου να κατακτήσεις τη λευτεριά. Με αυταπάρνηση. Για το καλό του συνόλου. Πίστευε στην κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο. Έβλεπε μπροστά σε νέους ορίζοντες που θα απελευθέρωναν τον άνθρωπο από τα δεσμά της τυραννίας . Ο Ρίτσος είχε ένθεη λατρεία για ένα όμορφο μέλλον που αξίζει να έχουν όλοι οι άνθρωποι. Αυτό τον ενθουσιασμό , μας μεταδίδει στην ψυχή καθώς μας μιλάει για το αύριο. Κι αν φαίνεται δύσκολο κατόρθωμα αυτό το αύριο, ο ποιητής δε το βάζει κάτω. Και πάλεψε σε όλη του τη ζωή γι’ αυτό. Λήμνος- Μακρόνησος- Άι -Στράτης -Γυάρος- Λέρος. Εξορίες, αρρώστιες, πένθος , δοκιμασίες , απογοητεύσεις , δεν μπόρεσαν να κάμψουν το ηθικό του Ρίτσου. Ο πατριάρχης των Ελληνικών γραμμάτων Κωστής Παλαμάς , κατάλαβε στα 78 του χρόνια πως ήρθε ο καιρός να δώσει τόπο στα νιάτα. “Το τραγούδι σου είν’ από ιχώρ κι είν’ από αιθέρα. Όρθρος καθαρής αυγής φέρνει την ημέρα. Γλήγορο αργοφλοίβισμα της γαλάζιας πλάσης. Να παραμερίσουμε για να περάσεις.” Ο Νερούντα όταν πήρε το Νόμπελ, το 1972, είπε: <<Ξέρω κάποιον άλλον με πιο πολλά προσόντα γι’ αυτή την τιμή:τον Γιάννη Ρίτσο>>. Ο Ρίτσος με το έργο του τίμησε τη Ρωμιοσύνη , τη χαροκαμένη μάνα, την αδερφή του Λούλα με ”το τραγούδι της αδελφής μου ”, την κόρη του Έρη με το ”Πρωινό άστρο”, υπόδειγμα τρυφερής αγάπης , τη γυναίκα του, τους φτωχούς, όλη την οικουμένη. Θα μπορούσα να πω τόσα πολλά για την αξία του Ρίτσου . Η Ελλάδα τραγουδάει τα λόγια του .Περνάει απ’ το ’36 και μετά η ιστορία μπροστά μας ως σήμερα. Και ο Ρίτσος υπογράφει συμβόλαιο με τις πανανθρώπινες αξίες , με τη χαρά ενός καινούριου αύριο, που πίστευε ακράδαντα πως ΜΙΑ ΜΕΡΑ ΘΑ ΕΡΘΕΙ .
( 8 ΙΟΥΝΙΟΥ 2016 – Γιώργος Παπαθανασίου )
